Voordat u van start gaat, beslist u in welke vorm u uw onderneming gaat uitoefenen: alleen of samen met anderen. U kunt er ook voor kiezen om, eventueel samen met anderen, een zogenoemde rechtspersoon in het leven te roepen.  

De vorm die u kiest voor de uitoefening van uw onderneming heet rechtsvorm. De rechtsvorm is niet alleen van belang in verband met aansprakelijkheid, maar is ook van invloed op uw belastingverplichtingen.  

De onderneming kan de volgende vorm hebben:

• eenmanszaak;
• maatschap;
• vennootschap onder firma (VOF);
• man-vrouwfirma;
• commanditaire vennootschap;
• besloten vennootschap (BV);
• stichting of vereniging.

Er is een aantal belangrijke verschillen tussen een rechtspersoon en een onderneming die door uzelf, eventueel samen met anderen,
wordt gedreven. Veel van die verschillen hebben te maken met aansprakelijkheid. In het geval dat u de onderneming zelf drijft, of samen met anderen, bent u namelijk aansprakelijk voor de schulden van de onderneming. Bij een rechtspersoon bent u in principe niet aansprakelijk, maar is de rechtspersoon aansprakelijk. Daar staat dan wel tegenover dat u, eventueel samen met uw medeoprichters, kapitaal moet inbrengen in de rechtspersoon. Als startende ondernemer zult u in het algemeen een van de eerste 5 genoemde rechtsvormen kiezen. 

Eenmanszaak
U drijft de onderneming alleen. Dat is het geval als u uw beroep alleen uitoefent of als u de enige eigenaar bent. U kunt dus ook een eenmanszaak hebben als u personeel in dienst heeft. Als u aan de eisen voor het ondernemerschap voldoet, bent u voor de inkomstenbelasting voortaan ondernemer. U kunt dus gebruik maken van de speciale regelingen voor ondernemers. Daarover vindt u meer op deze website.

Ook voor de BTW bent u zelf ondernemer en zijn de BTW-regels op u van aanpassing. Als u personeel in dienst neemt, krijgt u te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen.
De eenmanszaak is geen rechtspersoon. Als u een eenmanszaak heeft, bent u aansprakelijk voor de schulden van uw onderneming.  

Maatschap
U oefent een vrij beroep uit in samenwerking met anderen
(uw 'maten'), bijvoorbeeld een artsenpraktijk of een tolkencentrum. U kunt zelf een samenwerkingscontract opstellen, of u kunt een deskundige inschakelen. Elke maat van de maatschap die aan de criteria voldoet, is ondernemer voor de inkomstenbelasting en kan dus gebruik maken van de speciale regelingen voor ondernemers. Voor de BTW is de maatschap ondernemer.

De BTW-regels zijn op de maatschap van toepassing. Als u namens de maatschap personeel in dienst neemt, krijgt de maatschap te maken met loonheffing en  premies werknemersverzekeringen. De maatschap is geen rechtspersoon. Elke maat is voor een evenredig deel aansprakelijk voor alle schulden van de maatschap.  

Vennootschap onder firma (VOF)
U begint een onderneming samen met anderen (de firmanten of vennoten). U kunt zelf een samenwerkingscontract opstellen, of u kunt een deskundige inschakelen. Elke vennoot die aan de eisen voor ondernemerschap voldoet, geldt voor de inkomstenbelasting als ondernemer. Hij kan dus gebruik maken van de speciale regelingen voor ondernemers, als hij voldoet aan het urencriterium.

Voor de BTW is de VOF als geheel ondernemer. Als u bijvoorbeeld met z’n drieën een VOF vormt, bent u alle drie ondernemer voor de inkomstenbelasting, maar is de VOF als geheel ondernemer voor de BTW. Als u namens de VOF personeel in dienst neemt, krijgt de VOF te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. De VOF is geen rechtspersoon. Elke vennoot is hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van alle schulden van de VOF.  

Man-vrouwfirma
Een speciale vorm van de VOF is de man-vrouwfirma: u begint samen met uw partner een onderneming. Voor de man-vrouw firma gelden dezelfde regels als voor de VOF. Dus als u en uw partner beiden voldoen aan de eisen voor het ondernemerschap, geldt ieder van u voor de inkomstenbelasting als ondernemer.

Als u aan het urencriterium voldoet, kan ieder van u gebruik maken van de speciale regelingen voor ondernemers. Voor partners die als VOF (en dus als man-vrouwfirma) erkend willen worden, geldt dat er sprake moet zijn van een gebruikelijk samenwerkingsverband. Of dat zo is, hangt af van de werkzaamheden die u verricht met uw partner.  

Er wordt onderscheid gemaakt tussen 'hoofdactiviteiten’, ‘niet-ondersteunende werkzaamheden’ en overige werkzaamheden. Zijn de niet-ondersteunende activiteiten ongelijk verdeeld, dan tellen die uren niet mee voor het urencriterium. De partner die niet voldoet aan het urencriterium, komt niet in aanmerking voor de speciale ondernemersfaciliteiten. De regels voor de BTW, de loonheffing en de premies werknemersverzekeringen zijn hetzelfde als bij de VOF.

De man-vrouwfirma is geen rechtspersoon. Elk van de partners is met zijn persoonlijke vermogen hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van de schulden van de firma. Dit geldt ook als u niet in gemeenschap van goederen bent gehuwd. 

Commanditaire vennootschap (CV)
Voor een CV gelden grotendeels dezelfde regels als voor een VOF. Het verschil is dat een CV behalve de gewone vennoten (de 'beherende' vennoten) ook nog zogenoemde 'stille' vennoten heeft. De stille vennoten brengen geld in de CV in, maar bemoeien zich niet met de verdere gang van zaken ervan. Elke beherende vennoot die aan de eisen voldoet, geldt voor de inkomstenbelasting als ondernemer. Als hij voldoet aan het urencriterium kan hij dus gebruik maken van de speciale regelingen voor ondernemers. De stille vennoot is geen ondernemer, omdat hij niet rechtstreeks aansprakelijk is voor de schulden van de onderneming. De inkomsten van deze vennoot worden wel belast als "winst uit onderneming" en hij komt ook in aanmerking voor ondernemingsfaciliteiten die te maken hebben met investeringen (willekeurige afschrijving en investeringsaftrek). Op de overige ondernemingsfaciliteiten heeft de stille vennoot geen recht.  

Van een besloten CV is sprake als toetreding of vervanging van commanditaire vennoten alleen kan plaatsvinden met toestemming van alle vennoten. Bij een open CV hoeft ten minste één vennoot geen toestemming te geven. De open CV is zelfstandig belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Voor de BTW is de CV als geheel ondernemer. De BTW-regels zijn op de CV van toepassing. Als u namens de CV personeel in dienst neemt, krijgt de CV te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. Neem voor meer informatie over belastingheffing bij een CV contact op met de Belastingdienst. De CV is geen rechtspersoon. Elke beherende vennoot is met zijn persoonlijke vermogen hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van de schulden van de CV. De stille vennoten lopen het risico hun ingebrachte kapitaal te verliezen. Voor de schulden van de CV zijn zij alleen hoofdelijk aansprakelijk als zij zich bemoeien met de gang van zaken in de onderneming of als hun naam gebruikt wordt in de CV.  

Besloten vennootschap (BV)
Een BV kunt u alleen of samen met anderen oprichten. U moet met uw eventuele medeoprichters in de BV een kapitaal inbrengen van minimaal EUR 18.151. Voor de oprichting schakelt u een notaris in. In de notariële akte wordt onder meer vastgelegd hoeveel aandelen in de BV elk van de oprichters krijgt. Er wordt 0,55% kapitaalsbelasting geheven. Deze belasting wordt berekend over:

• de nominale waarde van de aandelen;
• de waarde van alles wat wordt ingebracht (na aftrek van de financiële verplichtingen van de BV).

De kapitaalsbelasting wordt berekend over de hoogste van deze twee. De BV wordt beschouwd als de ondernemer. De BV betaalt over de winst vennootschapsbelasting. Het tarief voor de vennootschapsbelasting is over de eerste EUR 22.689 van het belastbare bedrag 29% en over de rest 34,5%. Voor de BTW is de BV ondernemer. De BTW-regels zijn op de BV van toepassing. Als de BV personeel in dienst neemt, krijgt de BV te maken met loonheffing en premies werknemersverzekeringen.

Als u zelf directeur of eigenaar bent van de BV en u ontvangt een salaris van de BV, dan gelden voor u wat de belastingen betreft dezelfde regels als voor andere werknemers. Over het salaris houdt de BV als uw werkgever loonheffing in en u betaalt net als elke werknemer eventueel ook inkomstenbelasting.  

Let op! Als u zich geen of een ongebruikelijk laag salaris laat betalen, kan de belastingdienst toch een zogenaamd fictief loon voor u vaststellen. Over dit fictieve loon moet dan loonheffing worden betaald.

Als de BV dividend uitkeert op uw aandelen, houdt de BV dividendbelasting in. Bent u zelf eigenaar van de BV, dan bent u niet verzekerd voor de werknemersverzekeringen. Dat geldt doorgaans ook voor meewerkende familieleden. De BV is een rechtspersoon. De BV is daarom in principe zelf aansprakelijk voor haar schulden. Maar als directeur of eigenaar kunt u bij wanbeheer ook aansprakelijk worden gesteld.

Zie ook: de brochure Aansprakelijkheid van bestuurders. Deze brochure is niet opgenomen op deze website. U kunt de brochure bestellen bij de BelastingTelefoon voor Ondernemers: 0800 - 0443. De BelastingTelefoon is te bereiken op maandag tot en met donderdag van 8.00 tot 22.00 uur en op vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

Stichting of vereniging
Stichtingen en verenigingen worden in bepaalde gevallen ook als onderneming beschouwd. Uw stichting of vereniging betaalt dan over de winst vennootschapsbelasting. Het tarief voor de vennootschapsbelasting is 29% over de eerste EUR 22.689 van het belastbare bedrag en 4,5% over de rest. Om te beoordelen of u ondernemer bent, let de Belastingdienst in grote lijnen op dezelfde punten als in het onderdeel ‘Wanneer bent u ondernemer voor de inkomstenbelasting?’ Als bestuurder van een stichting of vereniging kunt u in bepaalde gevallen aansprakelijk worden gesteld voor de belastingschulden van de stichting of vereniging. Neem voor meer informatie contact op met de Belastingdienst.

Voor de BTW is de stichting of vereniging ondernemer als die voldoet aan de eisen van het ondernemerschap. De BTW-regels zijn op de stichting of vereniging van toepassing.

Zie ook: de brochure Aansprakelijkheid van bestuurders. Deze brochure is niet opgenomen op deze website. U kunt de brochure bestellen bij de BelastingTelefoon voor ondernemers: 0800 - 0443. De BelastingTelefoon is te bereiken op maandag tot en met donderdag van 8.00 tot 22.00 uur en op vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.